Chuyện gốm | Khi gốm kể chuyện men màu

Chuyện gốm | Khi gốm kể chuyện men màu

(TT) - Men màu được xem như một loại hình nghệ thuật thuộc về gốm. Vì từ quá trình phối liệu cho đến lúc trải qua “nhuộm lửa”, mỗi công đoạn luôn là một sự đổi thay nhiệm màu để có được những hiệu ứng màu sắc thú vị.

Các thành phần của men gốm

Men màu của gốm phần lớn được làm từ các khoáng chất và vật liệu tự nhiên. Màu sắc của men được phát ra nhờ vào các nguyên tố oxit có sẵn trong khoáng chất, vật liệu và được kiểm soát bởi nhiệt độ của lò nung. Khi có sẵn “men cái” (gồm có vôi, cát, đất cao lanh nung nghiền nhuyễn, bột talc đã nung), chỉ cần phối hợp theo tỷ lệ nhất định với các oxit kim loại sẽ cho ra màu men khác nhau. Thông thường vẫn thấy ở gốm Nam Bộ có những màu men trầm, bên cạnh những màu men sáng rực rỡ.

Những màu men trầm có nhiệt độ nóng chảy cao, nên các sản phẩm gốm men trầm rất khó thành công. Thường khi nung, người thợ cần có kinh nghiệm và am hiểu sâu sắc về men màu để căn chỉnh thời gian và nhiệt độ phù hợp với độ biến hóa của màu men trong lò. 

Những màu men sáng (dòng men lửa trung) rất phong phú về màu sắc. Mỗi loại màu men có nhiệt độ nóng chảy riêng. Bất ngờ lắm bởi màu men nào cũng được “hỏa biến” lạ mắt, khác với màu ban đầu lúc chưa nung, chỉ cần “nhuộm lửa” là sản phẩm đó đã mang một lớp áo đẹp mắt, khác lạ.

Sắp xếp nào cho màu oxit trên sản phẩm?

Tùy vào đặc trưng mà được sử dụng trong các hình thức trang trí khác nhau. Men thông thường dùng để vẽ lên gốm vẫn hay được gọi là “Màu oxit”.

Không giống những loại màu nước sử dụng để vẽ lên giấy nhưng chúng ta vẫn thường thấy, màu oxit được vẽ lên gốm trở nên chuyên dụng để khi nung nhiệt độ cao được đảm bảo giữ được màu như mong muốn. Màu oxit dễ sử dụng hơn men vì màu sắc trước và sau khi nung không thay đổi nhiều. Nhờ vào sự tiến bộ của kỹ thuật, người thợ men đã tạo ra loại men màu đặc biệt này, dễ dàng hơn rất nhiều cho những ai mới tiếp xúc với men màu, với gốm. Để khi vẽ lên một sản phẩm thô, ta hình dung được gần đúng như khi sản phẩm ra lò hoàn thiện.

Sử dụng màu oxit để vẽ trang trí lên sản phẩm gốm thô là một trong những trải nghiệm thú vị về chất liệu mới trong quá trình sáng tạo nghệ thuật vẽ tay. Giống như việc tô màu trên trang giấy trắng, vẽ lên gốm cũng như thế, cùng với sự sáng tạo và thư giãn, bất cứ hình ảnh nào cũng có thể hiện ra vẹn tròn. Thông thường, chúng ta vẫn hay bắt gặp những nét thân thuộc như hoa, lá, chim muông, phong cảnh làng quê hay các chủ đề hiện đại,... tất cả đều có thể thỏa sức sáng tạo trên nền gốm đã được thành hình.

Trong bất cứ một sản phẩm gốm nào, người tạo ra cũng gửi gắm những ý nghĩa tốt đẹp qua các họa tiết và đặc biệt là sắc màu thể hiện. Men màu không chỉ mang lại hồn cho sản phẩm mà còn là một trong những trải nghiệm thú vị trên chất liệu vẽ trên gốm thô, phù hợp cho các dự án sáng tạo và cả những buổi chơi cùng nghệ thuật dành cho các bạn nhỏ.

Men màu là một trong những nội dung khó trong sản xuất gốm. Nhưng không vì vậy mà không thể phổ biến và mang đến các trải nghiệm đơn giản cho anh chị và các bạn nhỏ. Chỉ cần sử dụng màu oxit đơn giản như màu bột, màu nước là có thể sáng tạo lên chất liệu thú vị này rồi.

Hãy chia sẻ cùng Vườn những câu chuyện của anh chị với gốm và quá trình làm gốm tại nhà, Vườn Nhà Gốm luôn nghe.

___

👉 Hướng dẫn Ở nhà làm gốm: Ở nhà làm gốm

👉 Dụng cụ làm gốm tại nhà: Dụng cụ làm gốm

🏡 Video mới nhất của Vườn Nhà Gốm: Youtube Channel

← Bài trước Bài sau →